భాస్కర శతకము5
64.పలుచనిహీనమానవుడుపాటిదలంపకనిష్ఠురోక్తులం
బలుకుచునుండుగానిమతిభాసురుడైనగుణప్రపూర్ణుడ
ప్పలుకులబల్కనోపడుసుబుద్ధిగ;నెట్లనవెల్తికుండదా
దొలకుచునుండుగానిమఱితొల్కునెనిండుఘటంబుభాస్కరా!
*వెల్తికుండతొనకునుగానినీరునిండుగాగలకుండతొనకదు.అట్లేనీచుడు న్యాయమునెంచకపరుషపల్కులుపలుకునుగానిగుణవంతుడు
కఠినముగిపలుకడు.
65.పలుమఱుసజ్జనుండుప్రియభాషలెపల్కుగఠోరవాక్యముల్
పలుకడొకానొకప్పుడవిపల్కిన గీడునుగాదు ,నిక్కమే
చలువకువచ్చిమేఘుడొకజాడనుదావడగండ్లరాల్చినన్
శిలలగునోటు వేగిరమె శీతలనీరముగాక భాస్కరా!
*మేఘుడునీటిబిందువులనేవర్షించును.ఒకానొక ప్పుడు చ
లువకొఱకువడగండ్లనుగురిసిననవినీరుగామారునుగానిరాళ్ళలాయుండవు.మంచివాడు మంచిమాటలనేపల్కును.ఒకానొకప్పుడు
కఠినపల్కులుపలికిననుమేలగునుగానికీడుకల్గదు.
66.పాపపు ద్రోవవానికొకపట్టునమేనువికాశమొందినన్
లోపలదుర్గుణంబెప్రబలుంగదనమ్మగగూడదాతనిన్
బాపటకాయకున్మనువుపైగల్గినగల్గుగాకయే
రూపున దానిలో గల విరుద్ధపుజేదునశించుభాస్కరా!
*పాపిడికాయమీదిభాగమునునుపుగానుండిననుదానిలో
నున్నవికటమగుచేదుపోదు.అట్లే దుర్మార్గనకుసుందరముకల్గినను
మనసులోనిచెడుగుణముఎక్కువగునుకానిపోదు.కాన వానినినమ్మరాదు.
67.పూనినభాగ్యరేఖచెడిపోయినపిమ్మటనెట్టిమానవుం
డైననువానినెవ్వరుబ్రియంబునబల్కరుబిల్వరెచ్చటందా
నిదియెట్లొకోయనినదథ్యముపుష్పమువాడివాసనాహీ
నతనొందియున్నయెడనెవ్వరుముట్టుదురయ్యభాస్కరా!
*పూవుయెండివాసనలేకపోయినచోదానినెవ్వరునుకొనరు.అట్లేమనుజుడెంతగొప్పవాడైనవానియదృష్టముతొలగినవానితోనెవ్వరునుమాట్లాడరు.పిల్వరు.
68.పూరితసద్గుణంబుగనిపుణ్యునకించుకరూపసంపదల్
దూరములైనవానియెడదొడ్డగజూతురుబుద్థిమంతులె
ట్లారయగొగ్గులైనమఱియందులమాథురిజూచికాదెఖ
ర్జూరఫలంబులంబ్రియముచొప్పడలోకులుగొంటభాస్కరా!
*ఖర్జూరపుపండ్లుపైకిగొగ్గిగొగ్గిగానున్నను,దానియందలిమాథుర్యమునుజూచిప్రజలప్రియముతోగొందురు.అట్లేసద్గుణములుగలవానికిఅందములేకున్ననుబుద్థిమంతులువానినిగౌరవింతురు.
69.ప్రల్లదనంబుచేనెఱుకపాటొకయింతయులేకయెచ్చటన్
బల్లిదుడైనసత్ప్రభునబద్ధములాడినగ్రుంగిపోదు ,రె
ట్లల్లసభాస్థింింింగుమతులైశిశుపాలుడుదంతవక్త్రుడున్
గల్లలుగృష్ణునింబలికికాదెహతంబగుటెల్ల భాస్కరా!
*ధర్మరాజు చేయు రాజసూయ యాగంబునందలి సభలో
శిశుపాలదంతవక్త్రులుచెడుబుద్థిగలవారైశ్రీకృష్ణునినిందించియతనిచేచంపబడిరి.అట్లేఎక్కడైనజ్ఞానములేనివాడుబలవంతుడగురాజునుతూలనాడిననశించుదురు.
70.ప్రేమనుగూర్చియల్పునకుబెద్దతనంబుదొడ్డవానికిం
దామతితుఛ్ఛపుంబనినెదంబరికింపగయీయరాదుగా
వామకరంబుతోడ గుడువంగుడిచేతనపానమార్గముం
దోమగవచ్చునేమిగులదోచనిచేతులుగాకభాస్కరా!
*మానవునకుఎడమచేతితోదినుటయుగుడిచేతితోమలమువిడుచుచోటకడుగుటయుయెట్లాలోచనలేనిపనులోఅట్లేప్రభువులుప్రేమచేనీచునకుగొప్పయుద్యోగము,గొప్పవానికినీచపుపనియిచ్చుటయాలోచనలేనిపాలనయగును.
71.ఫలమతిసూక్ష్మమైననునృపాలుడుమంచిగుణాడఢ్యుడైనచో
నెలమివివేకులాతనికపేక్షయొనర్తు;రదెట్లుచంద్రికా
విలసనమైనదాననుభవింపజకోరములాసజేరవే
చలువగలట్టివాడగుటజందురునెంతయుగోరిభాస్కరా!
*చకోలములుచంద్రునివల్లదమకుగాంతిమాత్రమేతప్పవిశేషలాభములేకపోయిననుచల్లనివాడగుటచేనాచంద్రోదయమునుగోరుచుండును.అట్లేబుద్థఅట్లేబుద్థిమంతులుమంచిరాజునేకోరుకొందురులాభములేకపోయినాసరే.
72.బంధురసద్గుణాఢ్యుడొకపట్టునలంపటనొందియైనదు
స్సంధిదలంపడన్యులకుజాలహితంబొనరించుగాకశ్రీ
గంధపుజెక్కరాగిలుచుగాదెశరీరులకుత్సవార్థమై
గంధములాత్మబుట్టదఱుగంబడియుండుటలెరికిల్లభాలోబడికృష్రా!
*మంచిగంధపుచెక్కతఱుగబడియునుతనయందుపరిమళములుప్రకాశింపగజనులకువేడుకల్గించును.అట్లేసద్గుణవంతుడొకవేళకష్టపడియైననుపరులకుకీడుకలుగజేయకమిగులమేలుచేయును.
73.బలముదొలంగుకాలమునబ్రాభవసంపదలెంతధన్యుడున్
నిలుపుకొనంగనోపడదినిశ్చయమరర్జునుడీశ్వరాదులం
గెలిచినవాడుబోయలకుగీట్పడిచూచుచుగృష్ణభార్యలం
బలువురనీయడేనిలువబట్టసమర్థుడుగాకభాస్కరా!
*శివుడమొదలగువారినిగెల్చినఅర్జునుడుశ్రీకృష్ణనిర్యాణానంతరంబోయవారికిలోబడికృష్ణునిభార్యలనుకాపాడలేకచాలమందినిబోయలకిచ్చెను.అట్లేదైవబలంపోయినతరువాతఎంతగొప్పవాడైనప్రాభవసంపదలను నిలుపుకోలేడు.
74.బలయుతుడైనవేళ నిజబంధుడుతోడ్పడుగానియాతడే
బలముతొలగెనేనిపాలిటిశత్రు;వదెట్లుపూర్ణుడై ,జ్వ
లనుడుకానగాల్చుతఱి సఖ్యముజూపునువాయుదేవుడా
బలియుడుసూక్ష్మదీపమగుపట్టుననార్పడెగాలి భాస్కరా!
*అగ్నినిండుబలముగలవాడైయడవినిగాల్చుసమయానగాలిదేవుడుస్నేహముతోసాయపడును.ఆయగ్నిచిన్నదీపమైయున్నప్పుడుయాగాలియేదీపమునార్పును.అట్లేమనుజుడుబలముతోనున్నప్పుడుచుట్టముసాయపడును.బలములేనిచోచుట్టమేతనకుకీడుచేయును.
75.బల్లిదుడైనసత్ప్రభువుపాయకయుండినగానిరచ్చలో
జిల్లరవారునూరుగురుసేరినదేజముగల్గదయ్యెడిన్
జల్లనిచందురుండెడసిసన్నపుజుక్కలుకోటియున్నరం
జిల్లునెవెన్నెలల్ జగముచీకటులన్నియుబాయభాస్కరా!
*చంద్రుడులేకుండాచిన్ననక్షత్రములుకోటియున్ననుచీకట్లుపోవునట్లుప్రకాశింపవు.అట్లేబలవంతుడగుమంచిరాజుయుండిననేగానిచిల్లరవారునూఱుమందియున్ననుకాంతికలుగదు.
76.భుజబలశౌర్యవంతులగుపుత్త్రులగాంచినవారికెయ్యెడన్
నిజహృదయేప్సితార్థములునిక్కముచేకుఱుగుంతిదేవికిన్
విజయబలాఢ్యుడర్జునుడువీరపరాక్రమమొప్పదేవతా
గజమునుదెచ్చిత్లి్లివ్రతకార్యముదీర్పడెతొల్లిభాస్కరా!
*కుంతీదేవికిబలవంతుడగు అర్జునుడుండుటచేతొల్లి ఐరావతమునుదెచ్చితల్లివ్రతమునునెఱవేర్చినాడు.అట్లేబాహుబలపరాక్రమములుగల పుత్త్రులనుకనినవారికియెక్కడైనామనస్సులోని
కోరికలు నెఱవేరును.
77.భూనుతులైనదేవతలుపూర్వముకొందఱువావివర్తనల్
మానిచరింపరోయనుచుమానవులట్ల చరింపబోలదం
భోనిధులన్నియుందనదుపుక్కిటబట్టెనగస్త్యుడంచునా
పూనికకెవ్వడోపుననిపూర్వమహత్త్వముసుమ్ముభాస్కరా!
*పూర్వమహత్త్వముననగస్త్యుడుసముద్రములనినీటినంతటిని
తనపుక్కిటబట్టెను.మానవులెవ్వరునుచేయలేరు.అట్లేపూర్వముదేవతలుచెడుమార్గమునసంచరించిరనివినివారివలెమానవులు
చేయకూడదాపనులను.
64.పలుచనిహీనమానవుడుపాటిదలంపకనిష్ఠురోక్తులం
బలుకుచునుండుగానిమతిభాసురుడైనగుణప్రపూర్ణుడ
ప్పలుకులబల్కనోపడుసుబుద్ధిగ;నెట్లనవెల్తికుండదా
దొలకుచునుండుగానిమఱితొల్కునెనిండుఘటంబుభాస్కరా!
*వెల్తికుండతొనకునుగానినీరునిండుగాగలకుండతొనకదు.అట్లేనీచుడు న్యాయమునెంచకపరుషపల్కులుపలుకునుగానిగుణవంతుడు
కఠినముగిపలుకడు.
65.పలుమఱుసజ్జనుండుప్రియభాషలెపల్కుగఠోరవాక్యముల్
పలుకడొకానొకప్పుడవిపల్కిన గీడునుగాదు ,నిక్కమే
చలువకువచ్చిమేఘుడొకజాడనుదావడగండ్లరాల్చినన్
శిలలగునోటు వేగిరమె శీతలనీరముగాక భాస్కరా!
*మేఘుడునీటిబిందువులనేవర్షించును.ఒకానొక ప్పుడు చ
లువకొఱకువడగండ్లనుగురిసిననవినీరుగామారునుగానిరాళ్ళలాయుండవు.మంచివాడు మంచిమాటలనేపల్కును.ఒకానొకప్పుడు
కఠినపల్కులుపలికిననుమేలగునుగానికీడుకల్గదు.
66.పాపపు ద్రోవవానికొకపట్టునమేనువికాశమొందినన్
లోపలదుర్గుణంబెప్రబలుంగదనమ్మగగూడదాతనిన్
బాపటకాయకున్మనువుపైగల్గినగల్గుగాకయే
రూపున దానిలో గల విరుద్ధపుజేదునశించుభాస్కరా!
*పాపిడికాయమీదిభాగమునునుపుగానుండిననుదానిలో
నున్నవికటమగుచేదుపోదు.అట్లే దుర్మార్గనకుసుందరముకల్గినను
మనసులోనిచెడుగుణముఎక్కువగునుకానిపోదు.కాన వానినినమ్మరాదు.
67.పూనినభాగ్యరేఖచెడిపోయినపిమ్మటనెట్టిమానవుం
డైననువానినెవ్వరుబ్రియంబునబల్కరుబిల్వరెచ్చటందా
నిదియెట్లొకోయనినదథ్యముపుష్పమువాడివాసనాహీ
నతనొందియున్నయెడనెవ్వరుముట్టుదురయ్యభాస్కరా!
*పూవుయెండివాసనలేకపోయినచోదానినెవ్వరునుకొనరు.అట్లేమనుజుడెంతగొప్పవాడైనవానియదృష్టముతొలగినవానితోనెవ్వరునుమాట్లాడరు.పిల్వరు.
68.పూరితసద్గుణంబుగనిపుణ్యునకించుకరూపసంపదల్
దూరములైనవానియెడదొడ్డగజూతురుబుద్థిమంతులె
ట్లారయగొగ్గులైనమఱియందులమాథురిజూచికాదెఖ
ర్జూరఫలంబులంబ్రియముచొప్పడలోకులుగొంటభాస్కరా!
*ఖర్జూరపుపండ్లుపైకిగొగ్గిగొగ్గిగానున్నను,దానియందలిమాథుర్యమునుజూచిప్రజలప్రియముతోగొందురు.అట్లేసద్గుణములుగలవానికిఅందములేకున్ననుబుద్థిమంతులువానినిగౌరవింతురు.
69.ప్రల్లదనంబుచేనెఱుకపాటొకయింతయులేకయెచ్చటన్
బల్లిదుడైనసత్ప్రభునబద్ధములాడినగ్రుంగిపోదు ,రె
ట్లల్లసభాస్థింింింగుమతులైశిశుపాలుడుదంతవక్త్రుడున్
గల్లలుగృష్ణునింబలికికాదెహతంబగుటెల్ల భాస్కరా!
*ధర్మరాజు చేయు రాజసూయ యాగంబునందలి సభలో
శిశుపాలదంతవక్త్రులుచెడుబుద్థిగలవారైశ్రీకృష్ణునినిందించియతనిచేచంపబడిరి.అట్లేఎక్కడైనజ్ఞానములేనివాడుబలవంతుడగురాజునుతూలనాడిననశించుదురు.
70.ప్రేమనుగూర్చియల్పునకుబెద్దతనంబుదొడ్డవానికిం
దామతితుఛ్ఛపుంబనినెదంబరికింపగయీయరాదుగా
వామకరంబుతోడ గుడువంగుడిచేతనపానమార్గముం
దోమగవచ్చునేమిగులదోచనిచేతులుగాకభాస్కరా!
*మానవునకుఎడమచేతితోదినుటయుగుడిచేతితోమలమువిడుచుచోటకడుగుటయుయెట్లాలోచనలేనిపనులోఅట్లేప్రభువులుప్రేమచేనీచునకుగొప్పయుద్యోగము,గొప్పవానికినీచపుపనియిచ్చుటయాలోచనలేనిపాలనయగును.
71.ఫలమతిసూక్ష్మమైననునృపాలుడుమంచిగుణాడఢ్యుడైనచో
నెలమివివేకులాతనికపేక్షయొనర్తు;రదెట్లుచంద్రికా
విలసనమైనదాననుభవింపజకోరములాసజేరవే
చలువగలట్టివాడగుటజందురునెంతయుగోరిభాస్కరా!
*చకోలములుచంద్రునివల్లదమకుగాంతిమాత్రమేతప్పవిశేషలాభములేకపోయిననుచల్లనివాడగుటచేనాచంద్రోదయమునుగోరుచుండును.అట్లేబుద్థఅట్లేబుద్థిమంతులుమంచిరాజునేకోరుకొందురులాభములేకపోయినాసరే.
72.బంధురసద్గుణాఢ్యుడొకపట్టునలంపటనొందియైనదు
స్సంధిదలంపడన్యులకుజాలహితంబొనరించుగాకశ్రీ
గంధపుజెక్కరాగిలుచుగాదెశరీరులకుత్సవార్థమై
గంధములాత్మబుట్టదఱుగంబడియుండుటలెరికిల్లభాలోబడికృష్రా!
*మంచిగంధపుచెక్కతఱుగబడియునుతనయందుపరిమళములుప్రకాశింపగజనులకువేడుకల్గించును.అట్లేసద్గుణవంతుడొకవేళకష్టపడియైననుపరులకుకీడుకలుగజేయకమిగులమేలుచేయును.
73.బలముదొలంగుకాలమునబ్రాభవసంపదలెంతధన్యుడున్
నిలుపుకొనంగనోపడదినిశ్చయమరర్జునుడీశ్వరాదులం
గెలిచినవాడుబోయలకుగీట్పడిచూచుచుగృష్ణభార్యలం
బలువురనీయడేనిలువబట్టసమర్థుడుగాకభాస్కరా!
*శివుడమొదలగువారినిగెల్చినఅర్జునుడుశ్రీకృష్ణనిర్యాణానంతరంబోయవారికిలోబడికృష్ణునిభార్యలనుకాపాడలేకచాలమందినిబోయలకిచ్చెను.అట్లేదైవబలంపోయినతరువాతఎంతగొప్పవాడైనప్రాభవసంపదలను నిలుపుకోలేడు.
74.బలయుతుడైనవేళ నిజబంధుడుతోడ్పడుగానియాతడే
బలముతొలగెనేనిపాలిటిశత్రు;వదెట్లుపూర్ణుడై ,జ్వ
లనుడుకానగాల్చుతఱి సఖ్యముజూపునువాయుదేవుడా
బలియుడుసూక్ష్మదీపమగుపట్టుననార్పడెగాలి భాస్కరా!
*అగ్నినిండుబలముగలవాడైయడవినిగాల్చుసమయానగాలిదేవుడుస్నేహముతోసాయపడును.ఆయగ్నిచిన్నదీపమైయున్నప్పుడుయాగాలియేదీపమునార్పును.అట్లేమనుజుడుబలముతోనున్నప్పుడుచుట్టముసాయపడును.బలములేనిచోచుట్టమేతనకుకీడుచేయును.
75.బల్లిదుడైనసత్ప్రభువుపాయకయుండినగానిరచ్చలో
జిల్లరవారునూరుగురుసేరినదేజముగల్గదయ్యెడిన్
జల్లనిచందురుండెడసిసన్నపుజుక్కలుకోటియున్నరం
జిల్లునెవెన్నెలల్ జగముచీకటులన్నియుబాయభాస్కరా!
*చంద్రుడులేకుండాచిన్ననక్షత్రములుకోటియున్ననుచీకట్లుపోవునట్లుప్రకాశింపవు.అట్లేబలవంతుడగుమంచిరాజుయుండిననేగానిచిల్లరవారునూఱుమందియున్ననుకాంతికలుగదు.
76.భుజబలశౌర్యవంతులగుపుత్త్రులగాంచినవారికెయ్యెడన్
నిజహృదయేప్సితార్థములునిక్కముచేకుఱుగుంతిదేవికిన్
విజయబలాఢ్యుడర్జునుడువీరపరాక్రమమొప్పదేవతా
గజమునుదెచ్చిత్లి్లివ్రతకార్యముదీర్పడెతొల్లిభాస్కరా!
*కుంతీదేవికిబలవంతుడగు అర్జునుడుండుటచేతొల్లి ఐరావతమునుదెచ్చితల్లివ్రతమునునెఱవేర్చినాడు.అట్లేబాహుబలపరాక్రమములుగల పుత్త్రులనుకనినవారికియెక్కడైనామనస్సులోని
కోరికలు నెఱవేరును.
77.భూనుతులైనదేవతలుపూర్వముకొందఱువావివర్తనల్
మానిచరింపరోయనుచుమానవులట్ల చరింపబోలదం
భోనిధులన్నియుందనదుపుక్కిటబట్టెనగస్త్యుడంచునా
పూనికకెవ్వడోపుననిపూర్వమహత్త్వముసుమ్ముభాస్కరా!
*పూర్వమహత్త్వముననగస్త్యుడుసముద్రములనినీటినంతటిని
తనపుక్కిటబట్టెను.మానవులెవ్వరునుచేయలేరు.అట్లేపూర్వముదేవతలుచెడుమార్గమునసంచరించిరనివినివారివలెమానవులు
చేయకూడదాపనులను.
